Απόσπασμα απ’ το βιβλίο “Σχολή Μαγείας” του μάγου Τρίσταν.
Μία συνηθισμένη σύγχυση που επικρατεί σχετικά με την τέχνη αυτή αφορά στην ονομασία της. Μαγεία ή Ταχυδακτυλουργία;
Αρχικά, η ετυμολογία του όρου «ταχυδακτυλουργία», δεν αντικατοπτρίζει, ούτε και περιγράφει αυτό που κάνει ένας «μάγος». Δεν χρειάζεται -απαραίτητα- η ταχύτητα των δακτύλων, για να πραγματοποιηθεί ένα τέχνασμα, αλλά η επιδεξιότητα, και -σε κάποιες περιπτώσεις- ούτε καν αυτή. Στα περισσότερα ελληνικά λεξικά, το λήμμα «Ταχυδακτυλουργία», αποδίδεται ως μετάφραση του “Juggling”. Συνεπώς, σύμφωνα με αυτά, ταχυδακτυλουργός είναι ο ζογκλέρ! Θα μπορούσαμε να πούμε ότι εγγύτερος νοηματικά είναι ο όρος “Prestidigitation”, που παράγεται απ’ τη ιταλική λέξη “presto” που σημαίνει «γρήγορο» και τη λατινική “digitus” που είναι το «δάκτυλο», δηλαδή «Το Γρήγορο Δάκτυλο». Ο όρος αυτός συνδέεται πιο άμεσα με την πρακτική της ταχυδακτυλουργίας, καθώς προσδιορίζεται συγκεκριμένα (και συχνότερα) ως «μία επίδειξη μαγικών τρικ, που βασίζεται στην τεχνική των χεριών». Το ενδιαφέρον είναι ότι τον όρο αυτόν δεν τον συναντάμε σχεδόν καθόλου ως παραπομπή (στις ελληνικές εκδόσεις ή την αρθρογραφία), παρότι μεταφράζεται -επίσης- ως «ταχυδακτυλουργία».
Αξιοσημείωτο είναι ότι τα δύο συνώνυμά του είναι: α) Η «Τεχνική του Χεριού» (Sleight of Hand) – έκφραση που χρησιμοποιείται αποκλειστικά στην τέχνη της μαγείας και β) “Legerdemain” ή αλλιώς “Light of Hand” (Φως του Χεριού) – όρος που δε συναντάται πλέον και σημαίνει «αυτός που είναι επιδέξιος στο να ξεγελάει τους άλλους, ειδικά μέσω των χεριών». Εδώ, προστίθεται ακόμη ένα σημαντικό στοιχείο στη δυναμική της λέξης, αυτό της ψυχαγωγικής «παραπλάνησης». Βλέπουμε, λοιπόν, ότι το “prestidigitation” υποδηλώνει ακριβώς αυτό που εννοούμε με τη λέξη «ταχυδακτυλουργία». Τα πράγματα θα ήταν πιο απλά, εάν δεν συγχεόταν και αυτό με την τέχνη των ζογκλερικών. Η σύγχυση αυτή, μάλιστα, οδηγείται σε σημείο που ο Juggler (Ζογκλέρ) αποκαλείται Prestidigitator ή Prestidigitateur (Γαλλ.). Ανεξάρτητα, όμως, από τις διαφοροποιήσεις και τις ασάφειες που παρουσιάζουν οι συσχετισμοί στην ξένη ορολογία, θα τολμούσα να πω ότι η λέξη «ταχυδακτυλουργία», αν και φανερά άστοχη, έχει αφομοιωθεί, μέσα στην πάροδο του χρόνου, τόσο έντονα στη γλώσσα μας, με συνέπεια ν’ αποτελεί το συνώνυμο της τέχνης της μαγείας.
Απ’ την άλλη πλευρά, η λέξη «Μαγεία» ακούγεται σε κάποιους ανθρώπους υπερβολική και -ίσως- λίγο τολμηρή, αφού «μάγος» θεωρείται αυτός που κατέχει μία υπερβατική και απόκρυφη γνώση της μεταφυσικής, καθώς και τον έλεγχό της. Με απλά λόγια, αυτός που γνωρίζει και κάνει πράγματα που ξεπερνούν τη λογική. Η τέχνη της ταχυδακτυλουργίας, όμως, δε στηρίζεται σε μεταφυσικούς παράγοντες. Τα τρικ μπορούν να εξηγηθούν. Άρα, γιατί χρησιμοποιούμε τη λέξη «μαγεία» για να περιγράψουμε αυτή την τέχνη;
Απ’ την αρχαιότητα συναντάμε την ίδια σύγχυση πάνω σ’ αυτό το θέμα, αν και φαίνεται πως σε κάποιες περιόδους και σε κάποιους πολιτισμούς, οι άνθρωποι ήταν περισσότερο εξοικειωμένοι με τους καλλιτέχνες μάγους – ταχυδακτυλουργούς, τους οποίους και αποκαλούσαν «θαυματοποιούς». Ένας ιδιαίτερα ενδιαφέρων και λογικός χαρακτηρισμός που, όμως, στη συνέχεια συνδέθηκε κι αυτός με μεταφυσικές και κατ’ επέκταση «σκοτεινές» ιδιότητες. Από τότε, και μέχρι τις ημέρες μας, η ιστορία -δυστυχώς- δεν έχει αλλάξει και πολύ. Κανείς δεν μπορεί να εντοπίσει πού ακριβώς βρίσκονται τα σύνορα της μαγείας και αυτό μας αποκαλύπτει κάτι σημαντικό: Ότι η τέχνη αυτή είναι τόσο ρεαλιστική και ισχυρή, που μπορεί εύκολα να σαγηνεύσει και να «παρασύρει» οποιονδήποτε άνθρωπο. Η μαγεία, όμως, δεν δημιουργείται μόνο απ’ το τέχνασμα. Ο θαυματοποιός δεν είναι απλώς ένας ηθοποιός που παριστάνει τον μάγο. Είναι ένας καλλιτέχνης που, μέσα απ’ τη δραματοποίηση του μυστηρίου, ζωντανεύει και προσφέρει στους θεατές την εμπειρία της μαγείας και του μεταφυσικού. Μία υπενθύμιση ότι υπάρχουν πολλά περισσότερα απ’ αυτά που γνωρίζουμε ή απ’ αυτά που νομίζουμε ότι γνωρίζουμε.
Καταλήγουμε, επομένως, ότι οι όροι «Ταχυδακτυλουργία» και «Μαγεία» είναι -ταυτόχρονα- ορθοί και λανθασμένοι, ανάλογα με την οπτική που προσεγγίζονται και τη λογική που χρησιμοποιούνται. Δεν θα περιμέναμε τίποτα λιγότερο από μία τέχνη που έχει στις ρίζες της την ανατροπή και την αμφισβήτηση της ψευδαίσθησης του «φυσιολογικού». Ίσως, να έχουμε συνηθίσει να αποκαλούμε -λανθασμένα- την τέχνη αυτή «ταχυδακτυλουργία». Ίσως, πάλι, να γεννάει μέσα μας κάτι βαθύτερο και η λέξη «μαγεία» να είναι η μοναδική που ανταποκρίνεται σ’ αυτό και μπορεί να το περιγράψει. Όπως και να ‘χει, στο τέλος δεν έχει καμία σημασία το πώς την αποκαλούμε, αλλά το πώς βιώνουμε την εμπειρία της…
Ωστόσο, να ξέρετε ότι η διεθνής αναγνωρισμένη ονομασία αυτής της τέχνης, ο επίσημος τίτλος της, είναι Magic, δηλαδή Μαγεία!